Od wielu lat statystyki dotyczące mobbingu w szkołach utrzymywały się na stabilnym poziomie, obecnie obserwuje się ich wyraźny wzrost. Z najnowszego badania, przeprowadzonego wspólnie przez pedagoga i profesora Christiana Wendelborga i NTNU Samfunnsforskning wynika, że 58 000 dzieci ze szkół podstawowych było dręczonych w zeszłym roku szkolnym.
W norweskich szkołach jednym ze środków przeciwdziałających mobbingowi jest inicjatywa vennegrupper, która ma na celu umożliwienie dzieciom wspólnego spędzania wolnego czasu poza szkołą. Zadaniem grupy jest szansa na lepsze poznanie się dzieci, stworzenie miłej i przyjaznej atmosfery oraz zmniejszenie poczucia wykluczenia z grupy. Co więcej, spotkania vennegrupper zmniejszają mobbing i poprawiają komunikację między dziećmi.
Vennegruper w praktyce
Na czym dokładnie polega vennegrupper? Jest to podział na grupy przyjaciół składające się z 4-6 uczniów z tej samej klasy. Skład grupy ustalany jest co roku przez wychowawcę. Spotkania organizowane są po zajęciach szkolnych, zazwyczaj raz na miesiąc i trwają do 2-3 godzin. Dzieci spędzają czas na różnych aktywnościach – wspólne zabawy, gra w piłkę lub gry planszowe, wspólne wyjścia do parku lub na plac zabaw, przez co mogą nawiązać nić porozumienia i lepiej się poznać. W rozmowie z Zoją Ghimire, mamą 10-latka uczęszczającego do jednej ze szkół podstawowych w Oslo sprawdziłam, jak wygląda vennegrupper z perspektywy rodzica.
Jak organizowany jest czas vennegrupper?
Zoja Ghimire: Dzieci wracają razem ze szkoły do domu, wspólnie jedzą obiad. Po spotkaniu rodzice przychodzą na kawę, porozmawiać. W szkole podkreślają, że spotkanie vennegrupper powinno być traktowane jako priorytet, na przykład, gdy w tym dniu dziecko ma trening, lepiej jest skoncentrować się na spędzaniu czasu z innymi dziećmi, a trening nadrobić w innym czasie. Dzieci są dobrymi obserwatorami, spotkania są dla nich istotne.
Czy program narzucany jest przez szkołę? Czy można odmówić uczestnictwa?
Zoja Ghimire: Inicjatywa vennegrupper wychodzi ze strony szkoły co roku, jednak ostateczna decyzja należy do rodziców. Jeżeli ktoś nie jest zainteresowany, to nie bierze udziału.
Jaka panuje atmosfera?
Zoja Ghimire: Atmosfera jest luźna, sprawia, że rozwiązywanie konfliktów między dziećmi jest prostsze, łatwiej jest zrozumieć co się stało i wyjaśnić sytuację. Vennegrupper szczególnie pomocne są dla dzieci, które nie są zbyt popularne, ani często zapraszane do innych. Te dzieci mogą poczuć się częścią grupy, a 3-4 wizyty w roku to jest naprawdę coś. Na początku szkoły nauczyciel zwracał uwagę, by zapraszać dzieci, o których dziecko nie wspomina. Inicjatywa pomocna jest też dla tych, którzy się przeprowadzili do Norwegii. Stanowi okazję, by poznać innych rodziców, okolicę i otoczenie.
Czy widzisz słabe strony idei?
Zoja Ghimire: Nie, raczej nie. Słabą stroną jest bardziej brak czasu rodziców. Ludzie często zajęci są pracą, a vennegrupper wiąże się, na przykład, z przygotowaniem obiadu dla dzieciaków.
Jaki jest wpływ na rodziców i dzieci? Czy nauczyciele omawiają/komentują spotkania?
Zoja Ghimire: Nauczyciele nie komentują spotkań, nauczyciel mówi jedynie o planowaniu, o tym żeby priorytetować vennegrupper. Rodzice spotykają się, niektórzy spędzają razem czas na pieczeniu pierniczków, co jest fajne. W ciągu roku trzeba zrobić też wspólne zadania, jest podział na grupy: jesień, zima, wiosna i lato. Zadania dotyczą organizacji wycieczek dla całej klasy, aktywności poza szkołą, spotkań świątecznych, zakończenia roku szkolnego i tym podobnych.
Jakie są pozytywne efekty spotkań?
Zoja Ghimire: Vennegrupper usprawniają komunikację i ułatwiają podział na grupy wśród dzieci podczas imprez i wycieczek szkolnych. Na przykład podczas imprezy halloweenowej, gdy dzieci chodzą po okolicy, nie ma kłótni o to kto z kim jest w grupie lub kto z kim dzieli pokój podczas wycieczki. Vennegrupper uczy też, że nie wszyscy muszą się lubić. W życiu nie zawsze będziemy mieć wybór z kim będziemy pracować, jest to więc taka mała szkoła życia. Dla dzieci ma to ogromne znaczenie, by być częścią grupy.
Zapobieganie mobbingowi w szkołach
Inicjatywa vennegrupper nie ma jasnego historycznego pochodzenia, środki tego typu zostały włączone do systemu edukacji z biegiem czasu, aby wspierać rozwój kompetencji społecznych i pozytywnych interakcji w środowisku szkolnym. Sposób wdrażania inicjatywy vennegrupper może różnić się w zależności od szkoły, celów i regionu, w którym znajduje się szkoła.
Warto zauważyć, że istnieją różne programy i inicjatywy lokalne, które również uwzględniają vennegrupper w ramach strategii przeciwdziałania mobbingowi w szkołach.
Jednym z najbardziej popularnych programów antymobbingowych w Norwegii jest Program Olweus, który został opracowany przez szwedzko-norweskiego psychologa Dana Olweusa w latach 80. XX wieku i od tego czasu został wdrożony w wielu krajach na całym świecie. Celem programu jest zapobieganie i ograniczanie mobbingu w środowisku szkolnym poprzez działania skierowane do uczniów, nauczycieli i rodziców.
Wyzwania wielokulturowego społeczeństwa
W Norwegii imigranci reprezentują 16% społeczeństwa, co odpowiada liczbie 877 227 osób, jak wynika z danych SSB. W okresie od 1970 do 1 stycznia 2023 roku urodziło się 213 810 dzieci pochodzących z rodzin imigrantów, co przekłada się na 3.9% ogólnej populacji Norwegii.
Obecnie, w przedziale wiekowym od 0 do 5 lat, najliczniejszą grupę dzieci urodzonych w rodzinach imigranckich stanowią dzieci pochodzenia polskiego, niemal 7600 dzieci. W tym samym przedziale wiekowym, drugą co do wielkości grupę stanowią dzieci pochodzenia syryjskiego, około 4500 dzieci. Następnie to dzieci pochodzenia erytrejskiego, somalijskiego i irakijskiego. Życie w wielokulturowym społeczeństwie niesie ze sobą wiele wyzwań. Różnice kulturowe, wyznanie i pochodzenie etniczne mogą być potencjalnym źródłem dyskryminacji i rasizmu. Ważne jest, aby dzieci dorastały w środowisku pozwalającym żyć każdemu na równych zasadach i ze świadomością, że różnorodność jest w porządku. Inicjatywa Vennegrupper pozwala dzieciom zrozumieć tę różnorodność, zbudować własną perspektywę i dobre relacje w bezpiecznym środowisku. Tak, aby dzieci nie były narażone na dyskryminację i rasizm ze strony rówieśników oraz żeby same nie narażały na te negatywne zjawiska innych.
Artykuł powstał w ramach projektu Bufdir: „Przeciwdziałanie rasizmowi, dyskryminacji i mowie nienawiści 2023″