Rasizm, choć często kojarzony z otwartymi aktami dyskryminacji, w rzeczywistości przybiera także subtelniejsze formy, które są trudniejsze do zwalczania. Jednym z ciekawszych mechanizmów związanych z postrzeganiem własnej moralności jest tzw. „licencja moralna”.
Badania pokazują, że osoby, które dokonały wcześniej etycznego działania – przykładowo wsparły mniejszość – mogą czuć się później usprawiedliwione do zachowań mniej zgodnych z zasadami równości.
To pokazuje, jak skomplikowane są procesy decyzyjne i jak głęboko zakorzenione uprzedzenia mogą ukrywać się w naszych codziennych wyborach. Paradoksalnie, poczucie własnej prawości może działać jak „licencja” na mniej etyczne działania.
Ludzki umysł jest niezwykle złożony, jednak istnieją sprawdzone i proste metody, by te automatyczne procesy stały się bardziej świadome i korzystne – zarówno dla nas samych, jak i dla ludzi wokół nas. Zwiększenie świadomości swoich myśli, emocji oraz automatycznych reakcji, którą możemy uzyskać poprzez trening umysłu, przyczynia się do redukcji nawet najgłębiej zakorzenionych uprzedzeń, także tych nieuświadomionych.
Ekspresowe lepsze decyzje
Uważność, znana również jako mindfulness, wydaje się szczególnie skuteczna w dostrzeganiu tych subtelnych procesów i w zapobieganiu ich wpływowi. Dzięki rozwijaniu samoświadomości oraz zdolności do zarządzania emocjami, osoby praktykujące mindfulness rzadziej ulegają tendencji do upraszczania rzeczywistości i stosowania automatycznych schematów.
Coraz więcej badań wskazuje na potencjał technik uważnościowych w redukcji nawet najgłębiej zakorzenionych uprzedzeń, także tych nieuświadomionych.
Według badaczy, praktyka mindfulness – już od kilkunastu minut dziennie – pozwala zmniejszyć wpływ automatycznych reakcji i wyuczonych schematów myślowych. Te ostatnie często leżą u podstaw naszego postrzegania świata i relacji z innymi ludźmi. Poprzez zatrzymanie się w pędzie codzienności i skierowanie uwagi na swoje myśli oraz emocje, możliwe jest lepsze zrozumienie siebie, a także rozwój otwartości wobec innych.
Wielkie efekty przy minimalnym wkładzie
W kontekście rasizmu i dyskryminacji techniki uważnościowe mogą mieć potencjał do zmniejszania uprzedzeń, nawet tych nieświadomych. Wiele badań wskazuje, że regularne praktykowanie mindfulness może wpływać na zachowania, które są często wynikiem wieloletnich doświadczeń i utrwalonych schematów myślenia. Mimo, że dziesięć czy dwadzieścia minut dziennie, może się wydawać niepozorne, to okazuje się, że stanowi potężne narzędzie do zmiany naszego sposobu myślenia i bycia. Jeśli pomaga nawet w tak złożonych procesach, jak automatyczne uprzedzenia, warto się w to zagłębić. Nie tylko ze względu na własny wkład w budowanie bardziej świadomego i sprawiedliwego społeczeństwa, ale by móc polepszyć jakość własnego życia.
Praktyka ta pozwala żyć bardziej świadomie, spokojnie i z większym zadowoleniem, co czyni ją wartościowym narzędziem do poprawy różnych aspektów życia.
Uniwersalna praktyka dla umysłu
Medytacja to jedna z form mindfulness – szerokiego konceptu – który obejmuje różne techniki kształtowania różnych umiejętności mózgu. Pozwalają one przyswajać, przetwarzać i wykorzystywać informacje. W skrócie, mindfulness to trening umysłu, który wspiera naszą samoświadomość oraz zarządzanie emocjami, myślami i reakcjami.
Mindfulness stanowi uniwersalne narzędzie do pracy z umysłem na każdej płaszczyźnie, niezależnie od tego, czy celem jest poprawa zdrowia, polepszenie jakości życia, głębsze zrozumienie siebie czy też przyczynianie się do budowania bardziej zrównoważonego społeczeństwa. Co ważne, może być praktykowany poza jakimkolwiek kontekstem religijnym. Obejmuje różne techniki i ćwiczenia, dzięki czemu każdy może znaleźć coś odpowiedniego dla siebie, niezależnie od swojego światopoglądu, religii czy przekonań.
Teraz czas na doświadczenie
Znajdź spokojne miejsce, w którym możesz usiąść lub położyć się wygodnie, tak aby nikt nie przeszkadzał Ci podczas tego ćwiczenia.
Zamknij oczy i skup się na swoim oddechu. Zauważ, jak powietrze wpływa przez nos, przechodzi przez klatkę piersiową i dociera do brzucha, a następnie wraca tą samą drogą. Skoncentruj się na tym procesie i powtórz go kilka razy.
Możliwe, że w trakcie ćwiczenia zaczną pojawiać się myśli – to całkowicie normalne. Myśli przychodzą do nas nieustannie i nie możemy ich powstrzymać, ale mamy wpływ na to, czy będziemy za nimi podążać, czy skupimy uwagę na oddechu. Kiedy zauważysz, że Twoje myśli zaczynają Cię odciągać od oddechu, delikatnie wróć do niego. Zauważ, jak powietrze wpływa przez nos, przechodzi przez klatkę piersiową, dociera do brzucha, a następnie wraca tą samą drogą. Może poczujesz jakąś emocję lub zauważysz coś w ciele – to też jest zupełnie w porządku. Zauważ to bez oceniania, nie zastanawiaj się, czy było to pozytywne, negatywne, dobre czy złe. Po prostu, gdy zauważysz, że coś przyciągnęło Twoją uwagę bardziej niż oddech, delikatnie wróć do niego. I znów zauważ, jak powietrze wpływa przez nos, przechodzi przez klatkę piersiową, dociera do brzucha, a następnie wraca tą samą drogą.
Na podstawie:
Monin, B., & Miller, D. T. (2001). Moral credentials and the expression of prejudice. Journal of Personality and Social Psychology, 81(1), 33-43.
Zeidan et al. Mindfulness meditation improves cognition: Evidence of brief mental training. Consciousness and Cognition, 2010; DOI: 10.1016/j.concog.2010.03.014
Mindfulness Meditation Reduces Implicit Age and Race Bias: The Role of Reduced Automaticity of Responding.:Adam Lueke and Bryan Gibson
DOI: 10.1177/1948550614559651 Social Psychological and Personality Science
Meditation experience is associated with increased cortical thickness – Lazar et al. (2005)
