Informacja o pojawieniu się nowego członka rodziny wiąże się z niemałą ekscytacją i różnymi emocjami. Co warto wiedzieć przed przyjściem na świat dziecka w Norwegii?
Wiele krajów oferuje rodzicom różne rodzaje wsparcia w początkowym okresie rodzicielstwa. Jest tak również w Norwegii. Dwiema najpopularniejszymi formami są wsparcie finansowe (foreldrepenger, engangsstønad) oraz urlop rodzicielski (foreldre permisjon).
Foreldrepenger – co to takiego?
Jak sama nazwa wskazuje, jest to wsparcie finansowe dla rodziców w Norwegii. Zastępuje ono dochody w okresie, w którym rodzic ma zostać w domu z dzieckiem w czasie okołoporodowym i po narodzinach lub adopcji dziecka.
Okres pobierania foreldrepengeper składa się z mødrekvoten (część matki), fedrekvoten (część ojca) lub medmorkvoten (część drugiej matki) i fellesperioden (część wspólna), który można razem dzielić między sobą.
Kto ma do tego prawo?
Aby móc ubiegać się o taką formę wsparcia finansowego, zwykle trzeba spełnić główne warunki.
- Rodzic przez minimum 6 z 10 ostatnich miesięcy otrzymywał wynagrodzenie lub „wypłaty” z NAV. W ten sposób nabywa się prawo do zasiłku rodzicielskiego w tym okresie.
- Rodzic zarobił minimum połowę ½ grunnbeløp, czyli kwoty podstawowej w danym roku.
- Rodzic jest członkiem folketrygden, czyli norweskiego ubezpieczenia społecznego.
Uwaga: od 1 października 2024 roku warunkiem koniecznym do otrzymania engangsstønad jest stałe członkostwo w systemie norweskich ubezpieczeń społecznych przez co najmniej 12 miesięcy bezpośrednio przed terminem porodu lub datą adopcji. Nie dotyczy to kobiet, które w dniu 1 października 2024 były w 22. tygodniu ciąży lub wyższym.
I to, co najważniejsze: trzeba być zarejestrowanym jako rodzic dziecka lub jego prawny opiekun.
Tak jak w wielu innych sytuacjach, tu również pojawiają się wyjątki. Jednym z nich jest na przykład adopcja dziecka w wieku 15 lat lub starszego. Wówczas nie mamy prawa ubiegać się o foreldrepenger.
Foreldrepenger czy engangsstønad?
Engangsstønad to świadczenie jednorazowe, w przypadku braku dochodów przez 6 z ostatnich 10 miesięcy. Co ważne, nie można łączyć tych dwóch świadczeń na jedno dziecko. Istnieje możliwość wyboru, o które z nich będziemy się ubiegać, również gdy mamy prawo do foreldrepenger.
Co daje foreldrepenger?
W obliczu drobnych zmian prawnych mamy pewne ramy, które określają czas pobierania świadczenia rodzicielskiego.
Przy wyborze 100% foreldrepenger, miesięczna wypłata równa jest 100% pensji.
Jeśli wybierzemy 80% foreldrepenger, wypłata miesięczna równa się 80% miesięcznej pensji, przy czym urlop jest dłuższy.
Decyzję o tym, czy skorzystamy z opcji 80% czy ze 100% trzeba podjąć podczas składania wniosku. Dotyczy ona obojga rodziców i nie można jej zmienić po rozpoczęciu pobierania świadczenia.
Zmiany w prawie
Jeśli ktoś spodziewał się dziecka 1 lipca 2024 lub później, okres foreldrepenger 80% ulega zmianie i wydłuża się o 11 dni. Skutkuje to tym, że 80% foreldrepenger przynosi bardziej zbliżone korzyści finansowe do 100% foreldrepenger.
Jeśli ktoś spodziewał się dziecka 2 sierpnia 2024 lub później i tylko ojciec lub medmor (brak polskiego odpowiednika, oznacza „współmatkę” – partnerkę biologicznej matki dziecka, z którą jest w związku lub po ślubie) ma prawo do foreldrepenger, wówczas liczba tygodni bez aktivitetskrav rozciąga się (wymogu aktywności, który dotyczy m.in. pracy zawodowej) z 8 do 10 tygodni.
Jak długo trwa świadczenie?
Zależnie od kilku czynników, czas trwania foreldrepenger waha się między 49 tygodniami a ponad 118 tygodniami. Możemy podzielić to na 3 sytuacje:
- Narodziny lub adopcja jednego dziecka: 49 tygodni (100%) lub 61 tygodni i 1 dzień (80%).
- Narodziny lub adopcja dwójki dzieci: 66 tygodni (100%) lub 82 tygodnie i 2 dni (80%).
- Narodziny lub adopcja trójki lub większej liczby dzieci: 95 tygodni (100%) lub 118 tygodni i 4 dni (80%).
Są to jednak książkowe ramy i zdarzają się sytuacje, kiedy okres ten jest wydłużany. Do takich sytuacji należy m.in. urodzenie dziecka przed 33. tygodniem ciąży.
Istnieje także możliwość połączenia stopniowego pobierania zasiłku rodzicielskiego z pracą w niepełnym wymiarze, tzw. urlopem częściowym.
Należy skorzystać z foreldrepenger przed ukończeniem przez dziecko 3 lat lub w przeciągu 3 lat od adopcji. Natomiast jeśli spodziewasz się kolejnego dziecka, musisz wtedy skorzystać zeć świadczenia przed rozpoczęciem kolejnego okresu foreldrepenger.
Permisjon – urlop rodzicielski
Rodzicom przysługuje łącznie 12 miesięcy bezpłatnego urlopu w związku z narodzinami lub adopcją dziecka. Matka ma prawo do wykorzystania 12 tygodni tego urlopu przed porodem oraz do 6 tygodnia po nim.
Oprócz tych 12 miesięcy (foreldrepermisjon) każdemu z rodziców przysługuje również kolejny roczny urlop z tytułu każdego porodu (tilleggspermisjon). Urlop ten należy wykorzystać bezpośrednio po pierwszym roku permisjon. W przypadku tilleggspermisjon rodzice nie dostają wsparcia finansowego z tytułu foreldrepenger.
Jeśli masz prawo do urlopu rodzicielskiego, zazwyczaj masz również prawo do zasiłku rodzicielskiego z NAV.
Jednak życie nie ogranicza się do książkowych przypadków. Każda sytuacja może być inna, dlatego wiele innych opcji i rozwiązań dotyczących zasiłku oraz urlopu rodzicielskiego opisano m.in. na stronach: https://www.nav.no/foreldrepenger oraz https://www.arbeidstilsynet.no/arbeidsforhold/permisjoner/foreldrepermisjon/.