By pozbyć się szczupaków w Gillsvann w Kristiansand, Instytut Weterynarii zużył blisko pięć tysięcy litrów trującego rotenonu. Działo się to w listopadzie 2021 roku.
Tysiące ryb straciło wówczas życie. Rotenon zaburza funkcje oddechowe w mitochondriach. Ryby dusiły się i wypływały na powierzchnię, po czym były odławiane i wrzucane do kontenerów.
Pod koniec kwietnia 2023 roku lokalny wędkarz, ku swemu zaskoczeniu, złowił w Gillsvann szczupaka. Wiadomość szybko trafiła do kierownika ds. rybołówstwa Frode Kroglunda.
– To nie najlepsza wiadomość – komentuje z rozmowie z FVN.
Jak do tego doszło? Na razie są trzy hipotezy: kilka szczupaków przeżyło zatruwanie rotenonem. Ryby mogły też wpłynąć z Topdalsfjorden do Gillsvann.
Trzecią opcją jest wypuszczenie szczupaka do Gillsvann przez wędkarza.
– To mało wiarygodne, ale niczego nie można wykluczyć – komentuje Kroglund ostatnią z hipotez.
Uważa, że możliwe jest ponowne zastosowanie rotenonu, jednak nie wcześniej niż w przyszłym roku. Wymaga to zarówno zdobycia szeregu pozwoleń, jak i zebrania odpowiedniej sumy pieniędzy.
Przeczytaj też: Martwe wody Gillsvannet
Na razie jednak przede wszystkim należy ustalić przyczyny, dla których szczupaka nie udało się wytępić. Pojawia się teoria o „kieszeniach wodnych” czy podziemnych strumieniach, gdzie trucizna nie dotarła. W nich mógł ukryć się szczupak, w czasie gdy wody Gillsvann traktowano rotenonem. Trudna jest jednak do udowodnienia.
Raport UiA z maja ubiegłego roku wskazywał, że szczupak został wytępiony. Próbki ze stycznia tego roku to potwierdziły. Kwietniowe wykazały jednak obecność szczupaka w trzech różnych miejscach Gillsvann.
– W próbkach ze stycznia nie było DNA szczupaka, ale w próbkach kwietniowych znalazłam DNA w trzech miejscach – potwierdza kierownik projektu Silje Halvorsen z Uniwersytetu w Agder (UiA) w rozmowie z FVN.
Metoda środowiskowego DNA zastosowana przez naukowców z UiA polega na badaniu próbek wody pod kątem obecności różnych gatunków ryb za pomocą urządzenia do sekwencjonowania DNA.
Szczupak, jak wiele innych ryb, jest bardziej aktywny wiosną, niż zimą i wówczas zostawia więcej śladów DNA, które do wody dostaje się wraz kałem czy komórkami skóry.
Przeczytaj: Szczupak niezgody
– To, co może być osiągalne dzięki badaniu ryb, które są tam dzisiaj, to sprawdzenie, czy były tam podczas stosowania rotenonu. Możliwe jest prześledzenie, czy ryba została przeniesiona z innego akwenu, czy też przebywała w tym samym miejscu przez długi czas – mówi kierownik projektu Svein Aune w rozmowie z FVN.
Badanie, o którym wspomina Aune bazuje na analizie substancji, które osadzają się w łuskach ryb.
Gdy w listopadzie 2021 roku Norweska Agencja Środowiska wydała pozwolenie na użycie rotenonu w wodach Gillsvann w celu pozbycia się szczupaka, pojawiły się glosy sprzeciwu. Norweskie Stowarzyszenie Ochrony Środowiska oraz prywatne osoby, w tym dwóch profesorów, wypowiedziało się krytycznie na temat stosowania trucizn.
„Zdecydowanie odradzamy traktowanie Gillsvannet rotenonem. To przestępstwo przeciwko środowisku i naruszenie ustawy o bioróżnorodności. Ekosystem upadnie. Wszystkie siedem gatunków ryb (szczupak, lin, okoń, karp, aura, płaszczka, węgorz) wyginie, a wiele bezkręgowców i roślin zostanie uszkodzonych. Gillsvannet ma wielką wartość konserwatorską i jest popularnym kąpieliskiem. Populację szczupaków można łatwo kontrolować łowiąc ryby” – pisali cytowani przez FVN Arnfinn Langeland z Trondheim i Reidar Borgstrøm z Ås, eksperci od ekosystemów słodkowodnych i ryb.